ΑΝΥΤΗ Η ΤΕΓΕΑΤΙΣ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
1
Ἕσταθι τᾷδε, κράνεια βροτοκτόνε, μηδ' ἔτι λυγρὸν
χάλκεον ἀμφ' ὄνυχα στάζε φόνων δαΐων,
ἀλλ' ἀνὰ μαρμαρέον δόμον ἡμένα αἰπὺν Ἀθάνας,
ἄγγέλ' ἀνορέαν Κρητὸς Ἐχεκρατίδα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VI 123)
Στάσου ἐκεῖ, φονικό μου δόρυ ἀπὸ κρανιά, καὶ πάψε
ἀπ᾽ τὴ μπρούντζινή σου αἰχμὴ νὰ στάζεις τῶν ἐχθρῶν μας αἷμα ζοφερό· πλὴν ὅμως
ἀπὸ τῆς Ἀθηνᾶς τὸν μαρμάρινο ναὸ στιγμὴ μὴν πάψεις
τὴν ἀνδρεία ἐσὺ παντοῦ νὰ διαλαλεῖς τοῦ Ἐχεκρατίδα ἀπὸ τὴν Κρήτη.
2
Βουχανδὴς ἡ λέβης· ὁ δὲ θεὶς Ἐριασπίδα υἱός
Κλεύβοτος· ἁ πάτρα δ’ εὐρύχορος Τεγέα·
Ταθάνᾳ δὲ τὸ δῶρον· Ἀριστοτέλης δ’ ἐποίησεν
Κλειτόριος, γενέτᾳ ταὐτὸ λαχὼν ὄνομα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VI 153)
Ὁ λέβητας χωράει μέσα ταυρί ὁλόκληρο· καὶ εἶναι τοῦ Κλεόβοτου ἀφιέρωμα,
τοῦ γιοῦ τοῦ Ἐριασπίδα, ποὺ πατρίδα του εἶναι ἡ Τεγέα, τῶν χορευτῶν τὸ κλέος·
καὶ εἶναι γιὰ τὴν Ἀθηνᾶ ἕνα δῶρο, ποὺ τοῦ τό ᾽φτιαξε ὁ Ἀριστοτέλης
ἀπὸ τὴν Κλειτορία, ποὺ τοῦ πατέρα του εἶναι συνονόματος.
3
Ἡνία δή τοι παῖδες ἐνί, τράγε, φοινικόεντα
θέντες καὶ λασίῳ φιμὰ περὶ στόματι
ἵππια παιδεύουσι θεοῦ περὶ ναὸν ἄεθλα,
ὄφρ' αὐτοὺς φορέῃς ἤπια τερπομένους.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VI 312)
Τὰ παιδιὰ σοῦ βάλαν, τράγε, χάμουρα ὁλοπόρφυρα
καὶ φίμωτρο σοῦ πέρασαν στὴ γενειοφόρα μούρη·
σὲ κάμανε ἄλογο καὶ τρέχανε καβάλα γύρω ἀπ᾽ τὸν ναό,
καὶ τά ᾽βλεπε ἔτσι κι ὁ θεὸς νὰ ζοῦνε τὴ χαρά τους.
4
Ἀκρίδι, τᾷ κατ' ἄρουραν ἀηδόνι, καὶ δρυοκοίτᾳ
τέττιγι ξυνὸν τύμβον ἔτευξε Μυρώ,
παρθένιον στάξασα κόρα δάκρυ· δισσὰ γὰρ αὐτᾶς
παίγνι' ὁ δυσπειθὴς ᾤχετ' ἔχων Ἀίδας.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 190: Ἀνύτης οἱ δὲ Λεωνίδου)
Σὲ μι᾽ ἀκρίδα, ἀηδόνι τῶν ἀγρῶν, καὶ σ᾽ ἕναν τζίτζικα,
ποὺ τὸν κορμὸ βελανιδιᾶς εἶχε κάνει στέκι, μνῆμα κοινὸ ἔφτιαξε ἡ Μυρώ —
τὸ δάκρυ τὸ παρθενικό της χύνοντας ἡ κόρη· καὶ τὰ δυό της πού ᾽παιζε ζωάκια
ἦρθε καὶ τῆς τ᾽ ἅρπαξε ὁ ἄπονος ὁ Χάρος, ὁ κακοῦργος, κι ἔφυγε γιὰ κάτω.
5
Οὐκέτι μ' ὡς τὸ πάρος πυκιναῖς πτερύγεσσιν ἐρέσσων
ὄρσεις ἐξ εὐνῆς ὄρθριος ἐγρόμενος·
ἦ γάρ σ' ὑπνώοντα σίνις λαθρηδὸν ἐπελθὼν
ἔκτεινεν λαιμῷ ῥίμφα καθεὶς ὄνυχα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 202)
Δὲν θὰ ξανατινάξεις τὰ πυκνὰ φτερά σου,
ἀχάραγο νὰ μὲ σηκώνεις ὅπως πρῶτα ἀπὸ τὸν ὕπνο·
στὸν ὕπνο τὸν δικό σου ἦρθε ἡ ἀλεποῦ κρυφὰ
καὶ σοῦ ᾽μπηξε τὰ νύχια στὸ λαιμό, καὶ πᾶς καλιά σου.
6
Μνᾶμα τόδε φθιμένου μενεδαΐου εἵσατο Δᾶμις
ἵππου, ἐπεὶ στέρνον τοῦδε δαφοινὸς Ἄρης
τύψε· μέλαν δέ οἱ αἷμα ταλαυρίνου διὰ χρωτὸς
ζέσσ', ἐπὶ δ' ἀργαλέᾳ βῶλον ἔδευσε φονᾷ.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 208)
Τὸ μνῆμα τοῦτο ᾽δῶ ἔστησε ὁ Δάμης στὸ πολεμικὸ φαρί του,
ποὺ ὁ Ἄρης ὁ φονιὰς τοῦ ἐτρύπησε τὰ στήθη·
τὸ μαῦρο αἷμα τοῦ ᾽χε ἀπὸ μέσα πεταχτεῖ ἀπ᾽ τὸ χοντρὸ τομάρι του
καὶ οἱ πόνοι του οἱ βαριοὶ καὶ ἀβάσταχτοι εἴχανε τὸ χῶμα γύρω βάψει.
7
Οὐκέτι δὴ πλωτοῖσιν ἀγαλλόμενος πελάγεσσιν
αὐχέν' ἀναρρίψω βυσσόθεν ὀρνύμενος,
οὐδὲ παρ' εὐσκάλμοιο νεὼς περικαλλέα χείλη
ποιφυξῶ τἀμᾷ τερπόμενος προτομᾷ·
ἀλλά με πορφυρέα πόντου νοτὶς ὦσ' ἐπὶ χέρσον,
κεῖμαι δὲ † ῥαδινὰν τάνδε παρ' ἠιόνα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 215)
Ποτὲ στὶς θάλασσες ξανὰ καὶ στὰ πελάγη ἐγὼ δὲν θὰ τινάξω
τὸν αὐχένα ἀπ᾽ τοὺς βυθοὺς βγαλμένον, καμαρώνοντας,
οὔτε στὶς σκαρμοφωλιὲς τῶν πλοίων θὰ ξαναφυσήξω χαρούμενο,
ποὺ τὸ κάλλος θὰ βλέπω τὸ δικό μου ἀνάγλυφο στοῦ καραβιοῦ τὴν πλώρη —
τοῦ πόντου ὁ σκοτεινὸς νοτιάς, σὲ τούτην ἐδῶ μὲ ξέβρασε τὴν ἄγρια ξέρα δελφίνι πεθαμένο.
8
Πολλάκι τῷδ' ὀλοφυδνὰ κόρας ἐπὶ σάματι Κλείνα
μάτηρ ὠκύμορον παῖδ' ἐβόασε φίλαν,
ψυχὰν ἀγκαλέουσα Φιλαινίδος, ἃ πρὸ γάμοιο
χλωρὸν ὑπὲρ ποταμοῦ χεῦμ' Ἀχέροντος ἔβα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 486)
Πόσες καὶ πόσες δὲν ἐδάρθηκε φορὲς μὲ ὁλοφυρμοὺς σὰν μάνα
ἡ Κλείνα
στῆς θυγατέρας της τὸ μνῆμα, τῆς Φιλαινίδας, πάνω,... καὶ μὲ τὶ φωνές,
μὲ τὶ σκουξίματα καλοῦσε πάντα πίσω τὴν ψυχή της, ποὺ ἀνύμφευτη
τὰ μουντὰ καὶ φουσκωμένα ἐδρασκέλησε νερὰ τοῦ Ἀχέροντα.
9
Παρθένον Ἀντιβίαν κατοδύρομαι, ἇς ἐπὶ πολλοὶ
νυμφίοι ἱέμενοι πατρὸς ἵκοντο δόμον,
κάλλευς καὶ πινυτᾶτος ἀνὰ κλέος· ἀλλ' ἐπὶ πάντων
ἐλπίδας οὐλομένα Μοῖρ' ἐκύλισε πρόσω.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 490)
Γιὰ τὴν παρθένα Ἀντιβία κλαίω καὶ ὀδύρομαι, ποὺ τόσοι καὶ τόσοι
ἐφτάσανε γαμπροὶ στὸ σπίτι τοῦ πατέρα της, ἀπὸ τὴ φήμη
καλεσμένοι γιὰ τὸ κάλλος τῆς κοπέλας καὶ τὴ φρόνησή της·
μαύρη, ὡστόσο, ἡ Μοίρα τὶς ἐλπίδες ἦρθε κι ἔκανε ὁλωνῶν τους σκόνη.
10
Οἰχόμεθ', ὦ Μίλητε, φίλη πατρί, τῶν ἀθεμίστων
τὰν ἄνομον Γαλατᾶν ὕβριν ἀναινόμεναι,
παρθενικαὶ τρισσαὶ πολιήτιδες, ἃς ὁ βιατὰς
Κελτῶν εἰς ταύτην μοῖραν ἔτρεψεν Ἄρης.
οὐ γὰρ ἐμείναμεν αἷμα τὸ δυσσεβὲς οὐδ' Ὑμέναιον,
νυμφίον ἀλλ' Ἀίδην κηδεμόν' εὑρόμεθα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 492, Ἀνύτης Μυτιληναίας;)
Σ᾽ ἀφήνουμε, γλυκιὰ πατρίδα Μίλητε, καὶ φεύγουμε,
τὴν ὕβρη τῶν ἀνόμων Γαλατῶν ἀρνούμενες.
Τρεῖς εἴμαστε κοπέλες, δημότισσες δικές σου,
ποὺ τῶν Κελτῶν μᾶς ἔριξε ἡ ἄρεια σπάθη σ᾽ αὐτὴν ἐδῶ τὴ μοίρα:
ἕνωσή μας δυσσεβὴ δὲν ἀνεχόμαστε, οὔτε γάμους τἐτοιους —
γι᾽ αὐτὸ καὶ κάναμε γαμπρὸ τὸν Ἅδη, δικός μας κηδεμόνας νά ᾽ναι.
11
Μάνης οὗτος ἀνὴρ ἦν ζῶν ποτε· νῦν δὲ τεθνηκὼς
ἶσον Δαρείῳ τῷ μεγάλῳ δύναται.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 538)
Ζωντανὸς ὁ Μάνης ἤτανε σκλάβος· τώρα ποὺ πέθανε
μὲ τὸν Δαρεῖο, τὸν μεγάλο βασιλιά, τὴν ἴδια ἔχει δύναμη.
12
Λοίσθια δὴ τάδε πατρὶ φίλῳ περὶ χεῖρε βαλοῦσα
εἶπ' Ἐρατὼ χλωροῖς δάκρυσι λειβομένα·
«Ὦ πάτερ, οὔ τοι ἔτ' εἰμί, μέλας δ' ἐμὸν ὄμμα καλύπτει
ἤδη ἀποφθιμένης κυάνεον θάνατος.»
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 646)
Καὶ νά τὰ λόγια τὰ στερνὰ πού ᾽πε τοῦ πατέρα της τοῦ ἀγαπημένου ἡ Ἐρατὼ
στὸ κλάμα μέσα βουτηγμένη καὶ σφιχταγκαλιάζοντάς τον:
«Πατέρα μου καλέ, δὲν εἶμαι ἄλλο γιὰ σένα, φεύγω: ὁ θάνατος ὁ σκοτεινός,
ὁ Χάρος ο κατάμαυρος, τὰ γαλανά μου μάτια τώρα πιὰ μοῦ τά ᾽χει σκεπασμένα».
13
Ἀντί τοι εὐλεχέος θαλάμου σεμνῶν θ' ὑμεναίων
μάτηρ στῆσε τάφῳ τῷδ' ἐπὶ μαρμαρίνῳ
παρθενικὰν μέτρον τε τεὸν καὶ κάλλος ἔχοισαν,
Θερσί· ποτιφθεγκτὰ δ' ἔπλεο καὶ φθιμένα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 649)
Ἀντὶ ἡ μητέρα σου, Θερσίδα μου, θάλαμον ὡραῖο νυφικὸ νὰ στρώσει, ὅπου
σεμνοὶ θὲ ν᾽ ἀντηχούσανε ὑμέναιοι, ἄγαλμα κοριτσιοῦ στὸ μνῆμα σου ἔστησε τὸ μαρμαρένιο,
στὸ μπόι σου ἴσο καὶ στὴν ὀμορφιά σου ὅμοιο· κι ἔτσι, νεκρὴ καὶ πού ᾽σαι ἐσύ,
μποροῦμ᾽ ἐμεῖς καὶ νὰ σὲ βλέπουμε καὶ νὰ σοῦ λέμε καμιαδυὸ κουβέντες.
14
Ἥβᾳ μέν σε, Πρόαρχ', ἔνεσαν, πάι, δῶμά τε πατρὸς
Φειδία ἐν δνοφερῷ πένθει ἔθου φθίμενος·
ἀλλὰ καλόν τοι ὕπερθεν ἔπος τόδε πέτρος ἀείδει,
ὡς ἔθανες πρὸ φίλας μαρνάμενος πατρίδος.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, VII 724)
Ἡ νεανικὴ σου ἀνδρεία σὲ σκότωσε, Πρόαρχε, στὸν πόλεμο — καὶ βύθισες
τὸ σπίτι τοῦ Φειδία, τοῦ πατέρα σου, στὸ μαῦρο πένθος.
Μὰ τούτη ᾽δῶ ἡ πέτρα, πού ἔχεις ἀπὸ πάνω σου, ὡραῖα τραγουδάει λόγια
καὶ λέει πὼς ὑπὲρ τῆς προσφιλοῦς πατρίδος σου ἔπεσες μαχόμενος.
15
Κύπριδος οὗτος ὁ χῶρος, ἐπεὶ φίλον ἔπλετο τήνᾳ
αἰὲν ἀπ᾽ ἠπείρου λαμπρὸν ὁρῆν πέλαγος,
ὄφρα φίλον ναύτῃσι τελῇ πλόον· ἀμφὶ δὲ πόντος
δειμαίνει λιπαρὸν δερκόμενος ξόανον.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, IX 144)
Στὴν Ἀφροδίτη ἀνήκει αὐτὸς ὁ τόπος: πάντοτε τῆς ἄρεσε
τὸ λαμπρὸ νὰ κοιτάει ἀπ᾽ τὴ στεριὰ τὸ πέλαγος, νὰ κάνει
ὡραῖα τὰ ταξίδια τῶν ναυτίλων. Καὶ ἀπ᾽ ὁλόγυρα μὲ σεβασμὸ
σγουραίνει ἡ θάλασσα, τὸ γλυπτό της ὅπως ἀντικρίζει ξόανο.
16
Ἵζευ τᾶσδ' ὑπὸ καλὰ δάφνας εὐθαλέα φύλλα,
ὡραίου τ' ἄρυσαι νάματος ἁδὺ πόμα,
ὄφρα τοι ἀσθμαίνοντα πόνοις θέρεος φίλα γυῖα
ἀμπαύσῃς πνοιᾷ τυπτόμενα Ζεφύρου.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, IX 313)
Διαβάτη, κάτω ἀπὸ τὰ σκιερὰ νὰ ξαποστέσεις φύλλα αὐτῆς ἐδῶ τῆς δάφνης,
γλυκὸ νερὸ νὰ πιεῖς μετά, νὰ δροσιστεῖς ἀπ᾽ τῆς πηγῆς τὸ ὡραῖο στόμα·
τὸ ταλαιπωρημένο ἀπὸ τὴν κάψα τοῦ καλοκαιριοῦ κορμί σου ἀπάγκιο νά ᾽βρει,
κι ὁ Ζέφυρος νὰ σὲ χτυπᾶ, τὰ κουρασμένα μέλη σου νὰ ξαλαφρώνει.
17
Ἑρμᾶς τᾷδ' ἕστακα παρ' ὄρχατον ἠνεμόεντα
ἐν τριόδοις πολιᾶς ἐγγύθεν ἀιόνος,
ἀνδράσι κεκμηῶσιν ἔχων ἄμπαυσιν ὁδοῖο·
ψυχρὸν δ' ἀχραὲς κράνα ὑποπροχέει.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, IX 314)
Ἐγώ, ὁ Ἑρμῆς, σὲ τούτη κάθομαι τὴν ἀνεμόδαρτη δεντροσειρά,
στὸ τρίστρατο, στὴν κάτασπρη ἀπ᾽ τὰ κύματα ἀμμουδιὰ ἀπὸ δίπλα,
ἀνάπαυση στοὺς κουρασμένους ὁδοιπόρους νὰ προσφέρω —
γιὰ τὸ ξαπόστασμα καθάριο ἀπὸ τὴν κρήνη γαργαροκυλάει νεράκι.
18
Θάεο τὸν Βρομίου κεραὸν τράγον, ὡς ἀγερώχως
ὄμμα κατὰ λασιᾶν γαῦρον ἔχει γενύων
κυδιόων, ὅτι οἱ θάμ’ ἐν οὔρεσιν ἀμφὶ παρῆιδα
βόστρυχον εἰς ῥοδέαν Ναὶς ἔδεκτο χέρα.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, ΙΧ 745)
Τὸν τράγο δὲς τοῦ Βάκχου μὲ τὰ στριφογυριστὰ τὰ κέρατα,
μὲ τὶ βλέμμα ἀγέρωχο γιὰ τὸ ἄσπρο του ὑπογένειο γαυριώντας καμαρώνει —
δὲν ἦταν λίγες δὰ οἱ φορὲς ποὺ ἡ Ναῒς ἡ Νύμφη ἐπάνω στὰ βουνά,
χαϊδεύοντας τὰ μάγουλά του, τοῦ τό ᾽παιζε μὲς στὸ γλυκὸ καὶ ροδαλό της χέρι.
19
Ξεῖν', ὑπὸ τὰν πτελέαν τετρυμένα γυῖ' ἀνάπαυσον·
ἁδύ τοι ἐν χλωροῖς πνεῦμα θροεῖ πετάλοις·
πίδακά τ' ἐκ παγᾶς ψυχρὰν πίε· δὴ γὰρ ὁδίταις
ἄμπαυμ' ἐν θερινῷ καύματι τοῦτο φίλον.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, XVI 228)
Κάτω ἀπὸ τούτη τὴ φτελιὰ νὰ ξεκουράσεις, ξένε, ἔλα τὸ κατάκοπο κορμί σου
— γλυκοφυσάει τ᾽ ἀγέρι ἐδῶ, τὰ φύλλα της γι᾽ ἄκου τί ἁπαλὰ θροΐζουν!
Καὶ πιὲς κι ἀπ᾽ τῆς πηγῆς τὸ δροσερὸ τὸ στόμα· γιατὶ ὅσοι ὁδοιποροῦν
στὸ θερινὸ λιοπύρι μέσα ἀπάγκιο πιὸ καλὸ ἀπὸ τοῦτο ᾽δῶ δὲν πρόκειται νὰ βροῦνε.
20
Τίπτε κατ᾽ οἰόβατον, Πὰν ἀγρότα, δάσκιον ὕλαν
ἥμενος ἁδυβόαι τῷδε κρέκεις δόνακι;
ὄφρα μοι ἑρσήεντα κατ᾽ οὔρεα ταῦτα νέμοιντο
πόρτιες ἠυκόμων δρεπτόμεναι σταχύων.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, XVI 231)
Τί κάθεσαι ὁλομόναχος στὸ δάσος μὲ τὸν ἴσκιο τὸν παχύ,
Πάνα μου ἀγρότη, καὶ τὴ φλογέρα σου γλυκὰ ὅλο τσαφαρίζεις;
Γιὰ νὰ μοῦ βόσκουν πέρα ἐκεῖ στὶς δροσερὲς βουνοπλαγιὲς
οἱ γελαδίτσες μου οἱ καλές, τῶν σταχυῶν τὰ ἄγανα μασώντας.
21
Φριξοκόμᾳ τόδε Πανὶ καὶ αὐλιάσιν θέτο Νύμφαις
δῶρον ὑπὸ σκοπιᾶς Θεύδοτος οἰονόμος·
οὕνεχ' ὑπ' ἀζαλέου θέρεος μέγα κεκμηῶτα
παῦσαν ὀρέξασαι χερσὶ μελιχρὸν ὕδωρ.
(Παλατινὴ Ἀνθολογία, XVI 291)
Τὸ δῶρο αὐτὸ στὸν Πάνα τὸν ἀναμαλλιάρη καὶ στοῦ μαντριοῦ τὶς Νύμφες
τὸ πρόσφερε ὁ βοσκὸς Θεόδοτος, τοποθετώντας το ἀπὸ κάτω ἀπὸ ᾽ναν βράχο:
ἐξαντλημένος καθὼς ἦταν ἀπ᾽ τοῦ καλοκαιριοῦ τὴν ἄγρια λειψυδρία,
προσφέρει τοῦ ᾽χανε γλυκὸ καὶ δροσερὸ νερὸ μὲ τὰ δικά τους χέρια.
22
Ὤλεο δή ποτε καὶ σὺ πολύρριζον παρὰ θάμνον,
Λόκρι, φιλοφθόγγων ὠκυτάτη σκυλάκων,
τοῖον ἐλαφρίζοντι τεῷ ἐγκάτθετο κώλῳ
ἰὸν ἀμείλικτον ποικιλόδειρος ἔχις.
(Ἰουλίου Πολυδεύκη, Ὀνομαστικόν, V 48)
Ἐχάθηκες λοιπὸν κι ἐσὺ, στὸν θάμνο δίπλα τὸν πολύρριζο, στὴ
Λοκρίδα, καὶ ἤσουνα ἡ πιὸ γοργὴ σκυλίτσα, καὶ γαύγιζες
χαρούμενα· στὸ ἐλαφροπάτητό σου πόδι πῆγε κι ἔχυσε φαρμάκι
ἀμείλικτο, θανατηφόρο, κακιὰ μιὰ ὀχιὰ μὲ πλουμιστὸ πουκάμισο.
Μετάφραση: Γιῶργος Κεντρωτής.
